ارشد رشته فلسفه و کلام اسلامی با عنوان روان شناسی
دین
چکیده
روانشناسی دین ،
بررسی مسئله دین است از جنبه درونی و فردیِ آن . این گستره سعی می کند با تحلیل
روانی انسان ( از طریق روانشناسی ) ، ریشة پیدایش دین و همینطور پیامدهای این
گرایش را مورد مطالعه قرار دهد. در این باب ، نظریه های موافق و مخالف بسیاری ارائه
شده است .
علل و انگیزه های
بروز دیدگاه روانشناسانه دین ، سیر تاریخی آن ، تئوریها و نظریه های قابل توجه در
این زمینه ، همچنین پیامدهای تبیین شخصی و روانی دین که از مهمترین آنها می توان
به پلورالیسم دینی اشاره کرد ، درفصل اول این رساله مورد مداقه قرار گرفته است
.
از مهمترین و
محوری ترین مسائل مورد بحث در روانشناسی دین ، میتوان از بحث ‘تجربه دینی’ نام
برد که به عنوان گوهر و اساس این دیدگاه ، مورد توجه و دقت نظر متفکرین ، متألهان
و همچنین روانشناسان قرار گرفته است . یکی از مهمترین فرضیه های مورد بررسی در
این مبحث ، معرفت زایی تجربیات دینی است و اینکه آیا تجربه دینی میتواند از لحاظ
معرفتشناسی ، عینیت داشته باشند ؟
بیان نظریات مختلف
در مورد این مسئله ، که در فصل دوم به آنها اشاره شده ، تا حدودی اظهار نظر در مورد
آن را آسان مینماید .
نقد و بررسی موضوع
نیز ، همراه با بیان نظرات متفکرین معاصر و نتیجه گیری کلی از بحث ، اجمالاً در
فصل پایانی رساله آمده است .
ما حصل بحث
:
ـ روانشناسی دین ،
نگاهی درونی ، روانی و فردی به دین است ، بدون در نظر گرفتن جنبه های اجتماعی ،
فرهنگی و … آن .
ـ تبیین شخصی و
درونی دین ، از بسیاری از تعارضات میان عقاید دینی و سایر ابعاد زندگی جلوگیری کرده
و خواه و ناخواه ، اصطکاک همیشگی میان دین و علم را
از بین می
برد.
ـ از طریق ارجاع
تجربیات شخصی و فردی به پیش فرضهای دینی و زمینه های مذهبی افراد ، تجربیات دینی
قابل تعریف بوده و به عنوان مهمترین عامل تحویل دین به روانشناسی ، مورد بررسی و
دقت نظر قرار می گیرد .
ـ تجربیات دینی از
لحاظ معرفت شناسی می توانند عینیت داشته باشند و اعتقادآور باشند ( اما فقط برای
صاحب تجربه و نه ناظران ، بلکه برای ناظران خارجی ، تنها جنبه آشنایی دارد
)
ـ از بارزترین
نتایج تبیین و تفسیر درونی و فردی دین ، اعتقاد به پلورالیسم دینی
( کثرت گرایی
دینی ) است که امروزه با گسترش این روند در جوامع غربی ، حقانیت مکاتب توحیدی و
اعتقاد به صراط مستقیمی واحد ، به زیر سؤال رفته و تا حدودی تضعیف شده است
.
ـ دین از طریق
تجربه درونی و شخصی قابل ادراک است ، و این ادراک بر اساس فطرت کمالجوی انسان و
طبیعت وی استوار است .
ـ تجربیات دینی در
صورت عینیت یافتن ، می تواند معرفت زایی کرده و اعتقادات دینی را توجیه نمایند؛ اما
این مسئله در مورد شخص تجربه کننده صادق می باشد و برای شخص ناظر هیچ الزام و
ضرورتی ، برای اعتقاد از طریق تجربه دینی وجود ندارد.
فهرست مطالب
چکیده |
مقدمه
………………………………………………………………………………… 1 |
فصل اول |
رابطه روانشناسی و دین …………………………………………………………
11 |
تعریف دین ………………………………………………………………………
15 |
بررسی تئوریهای روانشناسانة دین
…………………………………………… 21 |
ـ تئوری تحولی پیاژه
………………………………………………………… 22 |
ـ تئوری اریکسون …………………………………………………………….
25 |
ـ آلپورت ………………………………………………………………………
27 |
ـ یونگ …………………………………………………………………………
30 |
ـ هیوم …………………………………………………………………………..
35 |
ـ فروید …………………………………………………………………………
42 |
علل گرایش به دین
……………………………………………………… 47 |
پیامدهای گرایش به دین
………………………………………………… 50 |
ـ جیمز……………………………………………………………………………
51 |
|
تجربة دینی ………………………………………………………………………
59 |
تعارض علم و دین ………………………………………………………………
60 |
کثرتگرایی دینی ………………………………………………………………
68 |
فصل دوم |
تعریف تجربة دینی ………………………………………………………………
76 |
پیشینة تاریخی تجربة دینی
…………………………………………………… 79 |
اقسام تجربة دینی ………………………………………………………………
83 |
دیدگاههای مختلف در مورد انواع تجربههای دینی
………………………… 86 |
ـ تجربة دینی نوعی احساس است
………………………………………… 86 |
ـ تجربة دینی نوعی تجربة مبتنی بر ادراک
حسی است ………………… 95 |
ـ تجربة دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی
است ……………………… 98 |
نمونههای تجربة دینی …………………………………………………………
104 |
آیا تجربههای دینی هستة مشترکی دارند
…………………………………… 118 |
تجربههای عرفانی ………………………………………………………………
120 |
ـ آیا تجارب عرفانی معرفتزا است
……………………………………… 131 |
|
آیا تجربة دینی میتواند اعتقاد دینی را
توجیه کند ………………………… 135 |
فصل سوم
|
نگاهی نقادانه به موضوع ………………………………………………………
149 |
ـ تقدم شرک بر یکتا
پرستی………………………………………………… 164 |
ـ موهوم پنداری باورهای دینی
…………………………………………… 165 |
ـ گناه نخستین…………………………………………………………………
166 |
ـ خدای پدرگونه ……………………………………………………………
167 |
ـ مفهوم جنسیت ……………………………………………………………
168 |
ـ تعمیم ناروا …………………………………………………………………
170 |
فهرست منابع و مآخذ (فارسی)
…………………………………………… 180 |
فهرست منابع و مآخذ (انگلیسی)
………………………………………… 184 |
چکیده
انگلیسی…………………………………………………………………
185 |